Stanowisko Pracowni na rzecz Wszystkich Istot ws. budowy muru granicznego w kontekście humanitarnym i środowiskowym

Wobec kryzysu humanitarnego na polsko-białoruskiej granicy i związanego z tym planu budowy muru granicznego – stajemy w obronie praw człowieka i przyrody. Konieczność ochrony granicy państwowej jest oczywista, ale przyjęte do tego środki uznajemy za nieadekwatne do potrzeb. Mówimy tak – dla przestrzegania praw człowieka, pomocy ludziom, ochrony granic i ładu publicznego; nie – dla muru, cierpienia ludzi oraz łamania zasad i porządku prawnego.

Apelujemy o objęcie migrantów opieką humanitarną oraz umożliwienie organizacjom pomocowym i służbom medycznym działań w tym krytycznym momencie. Ochrona ludzkiego zdrowia i życia w chwili ich zagrożenia, powinna być priorytetowym działaniem.

Jednocześnie, konieczność ochrony zdrowia i życia ludzi nierozerwalnie związana jest z ochroną przyrody. Ocieplający się klimat, wymieranie gatunków i ubożejąca bioróżnorodność powodujące pandemie takie jak COVID-19, są i będą mniej lub bardziej bezpośrednim powodem nasilających się migracji. Żaden mur nie jest w stanie zatrzymać ludzi, gdy do migracji pchają wojny, bieda, głód, czy skutki katastrofy klimatycznej. Sprzeciw dla budowy muru oparty jest na rozumieniu ścisłego związku kryzysu humanitarnego z kryzysem środowiskowym.

Budowa muru izolującego Polskę i Europę zachodnią od Europy wschodniej jest niedopuszczalna i szkodliwa przyrodniczo. Oznacza przerwanie łączności ekologicznej pomiędzy wschodem a zachodem Europy, który doprowadzi do izolacji większości naziemnych populacji zwierząt takich jak np. wilki. Zwierzęta nie znają pojęcia granicy administracyjnej i muszą migrować żeby przetrwać – w poszukiwaniu pożywienia, partnera do rozrodu czy nowego terytorium. Zwierzęta migrują także z powodów zmian klimatu. Naszym obowiązkiem wynikającym z prawa krajowego i międzynarodowego jest zachowanie łączności siedlisk zwierząt i umożliwienie im swobodnej migracji.

Te zagrożenia szczególnie ogniskują się w Puszczy Białowieskiej – obiekcie Światowego Dziedzictwo UNESCO. Eksperci z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży wskazują, że budowa muru przecinającego Puszczę Białowieską może doprowadzić do wymarcia tamtejszej populacji rysia.

Mur powstanie na bazie niekonstytucyjnych przepisów, które łamią międzynarodowe zobowiązania oraz prawa obywateli. Przyjęta przez Sejm 14.10.2021 ustawa o budowie zabezpieczenia granicy państwowej zwalnia tę inwestycję ze stosowania przepisów prawa budowlanego, prawa wodnego, prawa ochrony środowiska, o udostępnianiu informacji o środowisku, prawa geodezyjnego i kartograficznego, o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz środowiskowych. Wyłączenie stosowania ww. przepisów oznacza ich niekonstytucyjność m.in. w zakresie prawa do bezpiecznych warunków pracy, do ochrony życia i zdrowia czy informacji o stanie środowiska i jego ochronie. W praktyce wyłączono wszystkie bezpieczniki (ocenę wpływu tego przedsięwzięcia na środowisko, nadzór społeczny, kontrolę sądową), co jest niebezpiecznym precedensem. Jak dotychczas bowiem nawet specustawy dotyczącej przedsięwzięć publicznych musiały podlegać przepisom budowlanym i środowiskowym.

Budowa muru to populistyczne rozwiązanie, szkodliwe dla przyrody i o wątpliwej skuteczności. Gdy w grę wchodzi zdrowie i życie ludzi oraz dobrostan przyrody oczekujemy merytorycznych, a nie politycznych decyzji.

Ochrona człowieka i ochrona przyrody nie są od siebie w żaden sposób oddzielone. W perspektywie wyzwań, które stoją dziś przed nami, jednoznacznie zwraca nas to ku ochronie środowiska, w którym żyjemy. Puszcza Białowieska będąca symbolem, może ulec znaczącej degradacji, o ile dojdzie do powstania muru.

Zgodnie z reprezentacją
Radosław Ślusarczyk
Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot