Stanowisko w sprawie braku podstaw do osłabienia ochrony wilka w Unii Europejskiej

Poprzedni Następny

Wyrażamy stanowczy sprzeciw wobec planów rewizji statusu ochrony wilka i domagamy się utrzymania obecnej ochrony prawnej tego gatunku w Unii Europejskiej. Zgodnie z powszechnie dostępnymi danymi naukowymi wilki nie stanowią zagrożenia dla życia ludzi, a szkody gospodarcze powodowane przez te zwierzęta w Polsce są znikome i można im skuteczniej zapobiegać. Jednocześnie redukcja liczebności populacji poprzez odstrzał nie zapobiega sytuacjom konfliktowym na linii człowiek-wilk (a wręcz może je generować), jest szkodliwa dla utrzymania właściwego stanu ochrony tego gatunku oraz godzi w utrzymanie wielu usług ekosystemowych świadczonych przez wilki. W dobie kryzysu bioróżnorodności i zmian klimatu polityka środowiskowa Unii Europejskiej musi opierać się na naukowo potwierdzonych faktach i być ukierunkowana na ochronę dziedzictwa przyrodniczego Europy.

UZASADNIENIE

1. Wilki nie zagrażają człowiekowi

Polska jest modelowym przykładem na zgodną koegzystencję dużych drapieżników i człowieka. W naszym kraju zamieszkałym przez 37 milionów ludzi występuje ponad 2 tysiące wilków. Podlegają one ścisłej ochronie od 25 lat. Zwierzęta te unikają kontaktu z człowiekiem i ich naturalną reakcją podczas interakcji z ludźmi jest ucieczka. Pomimo zwiększania się liczebności i zasięgu wilka w Polsce w ostatnich latach zarejestrowano jedynie dwa przypadki pogryzienia człowieka przez wilki. Odpowiedzialne za te zdarzenia było niewłaściwe zachowanie ludzi – wielomiesięczne dokarmianie powodujące skracanie dystansu konkretnych osobników do człowieka.  

Takich sytuacji można unikać przez działania prewencyjne: edukowanie mieszkańców, zaprzestanie celowego karmienia, prawidłowe zagospodarowanie odpadów, odstraszanie psami lub gumowymi kulami. Dopiero w przypadku braku reakcji na warunkowanie awersyjne dopuszczalne jest usuwanie ze środowiska najśmielszych osobników. Zawarte w polskim prawie odstępstwa od zakazów w stosunku do gatunków chronionych umożliwiają stosowanie wszystkich wyżej wymienionych środków zapobiegania konfliktom z udziałem wilków i są one w praktyce stosowane.

Z uwagi na powyższe nie ma żadnych podstaw do zniesienia obowiązujących zakazów i dopuszczenia do redukcji populacji wilków przez ich nieselektywny odstrzał.

2. Wilki nie stanowią zagrożenia dla prowadzonych w Polsce hodowli zwierząt gospodarskich.

Zgodnie z analizą Stowarzyszenia dla Natury Wilk drapieżnictwo wilków na zwierzętach gospodarskich odpowiada za śmiertelność zaledwie 0,08% bydła, około 0,12% cieląt oraz kilku procent owiec. Za pozostałe przypadki śmiertelności zwierząt gospodarskich odpowiedzialne są choroby oraz zaniedbania człowieka.

Za szkody powodowane przez pięć gatunków chronionych (bobry, żubry, niedźwiedzie, rysie i wilki) hodowcom wypłacane są odszkodowania ze środków Skarbu Państwa. W 2020 r. wypłacono  32,3 mln złotych. Odszkodowania za szkody powodowane przez wilki stanowią mniej niż 5% tej kwoty¹. Dane dowodzą więc, że za wezwaniem do redukcji populacji wilka przez odstrzał nie stoi wysoki poziom strat ekonomicznych czy zagrożenie dla utrzymania hodowli zwierząt gospodarskich w Polsce.  Należy podkreślić, że badania naukowe nie potwierdziły skuteczności redukcji wilków przez odstrzał jako odpowiedniej metody zapobiegania szkodom wyrządzanym przez wilki. Co więcej, osłabione wskutek odstrzału grupy rodzinne będą kierować się na łąki i pastwiska w poszukiwaniu łatwej zdobyczy. Tym samym dopuszczenie do redukcji populacji wilków przez ich odstrzał jest działaniem na szkodę rolników i hodowców i zaprzecza celowi, jakim kieruje się Komisja Europejska tj. rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych z hodowcami.

Ponownego podkreślenia wymaga fakt, że istnieją rozwiązania pozwalające minimalizować uciążliwość lokalnie powstających konfliktów. Do podstawowych należy właściwa ochrona stad (część z tych działań finansowana jest przez organizacje pozarządowe) oraz wsparcie państwa w ramach rekompensat finansowych.

3. Naturalne drapieżnictwo wilków wspiera gospodarkę rolną oraz ochronę lasów – za darmo.

Korzyści materialne, jakie wilki przynoszą polskiej gospodarce, znacznie przewyższają roczne kwoty rekompensat za szkody w inwentarzu. Naturalne drapieżnictwo wilków wspiera gospodarkę rolną oraz ochronę lasów:
- polując na dziki, sarny i jelenie w okolicy pól uprawnych, wilki zmniejszają rozmiar szkód w uprawach rolnych powodowanych przez te roślinożerne ssaki;
- polując na dziki, zmniejszają ich zagęszczenie w lasach przez co zapobiegają rozprzestrzenianiu się wirusa Afrykańskiego Pomoru Świń wśród dzików. Żerują także na padlinie dzików zarażonych ASF przez co pomagają usuwać wirusa ze środowiska;
- polując na jelenie i sarny w lasach, przyczyniają się do ochrony młodego pokolenia drzew.

Wszystkie te działania wykonywane przez ludzi (ochrona upraw przez rolników, polowania sanitarne oraz wyszukiwanie padłych dzików przez myśliwych, ochrona młodników przez pracowników zakładów usług leśnych) kosztują rocznie setki milionów złotych. Wilki pełnią swoją rolę za darmo.

4. Wilki są strażnikami bioróżnorodności.

Wilki odgrywają ogromną rolę w ekosystemie. Skutecznie kontrolują populacje roślinożerców, eliminując głównie osobniki słabe i chore, poprawiając tym samym kondycję populacji ofiar. Modyfikują także ich zachowania, ponieważ obecność wilków w ekosystemach zwiększa czujność dużych zwierząt roślinożernych i skraca czas żerowania (tzw. krajobraz strachu). Dzięki temu wilki ograniczają niszczenie gatunków roślin wrażliwych na zgryzanie oraz wspierają naturalne odnowienie lasu. Pozostałości ofiar wilków stanowią pokarm dla wielu innych gatunków zwierząt. Wilki są zwierzętami o wybitnych wymaganiach przestrzennych, dlatego stanowią gatunek wskaźnikowy do wyznaczania przebiegu korytarzy ekologicznych. Swobodna migracja zwierząt zagrożona jest jednak przez rozwój sieci transportowej. Skuteczność ochrony wilka w Polsce i Europie Środkowej zależy w dużym stopniu od minimalizacji barierowych oddziaływań dróg szybkiego ruchu – poprzez budowę przejść dla zwierząt. Odpowiednio zlokalizowane i wybudowane przejścia dla zwierząt służą nie tylko wilkom ale są wykorzystywane także przez inne gatunki zwierząt (w tym chronione) oraz zapewniają łączność ekologiczną siedlisk podzielonych przez drogę. Wilk jest więc gatunkiem parasolowym, chroniącym różnorodność biologiczną.

Z uwagi na powyższe apelujemy, aby Komisja Europejska podejmowana swoje decyzje na bazie naukowych faktów, zgodnie z celem i ideą unijnej Strategii Bioróżnorodności. Obowiązujące w Polsce prawo spowodowało zwiększenie liczebności i zasięgu wilka w kraju przy utrzymaniu wysokiego poparcia społecznego dla ochrony tego drapieżnika. Aby zapewnić zgodną koegzystencję wilków i ludzi wzywamy Komisję Europejską do wdrażania, udoskonalania i finansowania programów i środków prewencyjnych innych niż odstrzał. 

-------------------

1. Za analizą Stowarzyszenia  dla Natury „Wilk”.